Hoàn thiện thể chế về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng

Khắc phục những tồn tại, bất cập

Tại phiên họp chuyên đề pháp luật chiều 15/8, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi).

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2011. Trong gần 12 năm thực thi, các quy định tại Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã góp phần thay đổi mạnh mẽ công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, đồng thời, kiến tạo các khuôn khổ, nền tảng cơ bản vững chắc để tiếp tục tạo dựng sự phát triển của hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Việt Nam trong thời gian tới.

Tuy nhiên, quá trình thực thi Luật hiện đã bộc lộ một số tồn tại, hạn chế, bao gồm các vấn đề liên quan đến tính thống nhất, hiệu lực, hiệu quả thực thi các quy định của Luật, sự thay đổi của thực tiễn sản xuất, kinh doanh cũng như những yêu cầu, xu thế mới đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Cùng với đó, trong những năm gần đây, Đảng, Nhà nước và Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, định hướng sự phát triển của công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, trong đó, đã chỉ rõ và đặt ra yêu cầu xem xét, sửa đổi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Vì vậy, việc xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) là hoạt động cần thiết, kịp thời, không chỉ nhằm khắc phục những tồn tại, bất cập đặt ra trong thực tiễn mà còn nhằm thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện thể chế về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên trình bày tờ trình.

Tại Nghị quyết số 17/2021/QH15 ngày 27/7/ 2021, Quốc hội Khóa XV đã thông qua Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2022, trong đó có dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) với kế hoạch trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 4 (tháng 10/2022) và trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 5 (tháng 5/2023).

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho hay, việc xây dựng dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) nhằm thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về việc hoàn thiện thể chế bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn gần 12 năm thi hành của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010, góp phần nâng cao đời sống nhân dân và thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của đất nước.

Để thực hiện mục đích trên, dự án Luật xác định các nguyên tắc xây dựng cơ bản, gồm: bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng là trách nhiệm chung của xã hội, có sự kế thừa, phát triển các quy định hiện hành, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với điều kiện tại Việt Nam; bảo đảm sự cân bằng trong giao dịch giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân kinh doanh trên cơ sở tăng cường nhận thức và năng lực tự bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng.

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) hiện có 7 Chương, 80 Điều.

Theo Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên, để chuẩn bị cho quá trình xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi), trong giai đoạn 2019-2020, Bộ Công Thương đã chủ động thực hiện các hoạt động tổng kết thi hành pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; thực hiện các nghiên cứu, đánh giá, rà soát để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi), trình các cấp thẩm quyền cho ý kiến.

Sau khi được Quốc hội cho ý kiến và được Chính phủ giao nhiệm vụ chủ trì soạn thảo Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi), Bộ Công Thương đã phối hợp với các cơ quan, tổ chức, cá nhân xây dựng dự án Luật theo đúng trình tự, thủ tục và thời hạn quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản hướng dẫn.

Đặc biệt, trong bối cảnh ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19, hoạt động xin ý kiến đối với dự án Luật đã được Bộ Công Thương chủ động thực hiện rộng rãi, thường xuyên, thông qua nhiều hình thức, phương thức, kết hợp cả trực tiếp và trực tuyến, đồng thời, phối hợp với nhiều tổ chức, hiệp hội, đoàn thể để mở rộng phạm vi và đối tượng xin ý kiến.

Trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 5/2022, Bộ Công Thương đã tiếp nhận ý kiến đóng góp của 21/28 Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; 54/63 UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và nhiều ý kiến đóng góp của các công ty luật, doanh nghiệp, Hội Bảo vệ người tiêu dùng, tổ chức quốc tế và nhiều chuyên gia, cá nhân, tổ chức trong và ngoài nước.

Trên cơ sở các ý kiến đóng góp, Bộ Công Thương đã nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu để chỉnh lý, hoàn thiện và thực hiện các thủ tục thẩm định tại Bộ Tư pháp theo đúng thời hạn đã đề ra. Ngày 16/5/2022, Bộ Tư pháp đã có Báo cáo số 83/BCTĐ-BTP báo cáo thẩm định dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi).

Ngày 8/6/2022, Bộ Công Thương đã có Tờ trình số 3203 trình Chính phủ về Dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Ngày 1/8/2022, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 95 của Chính phủ về Phiên họp chuyên đề xây dựng pháp luật tháng 7/2022. Theo đó, Chính phủ đã cơ bản thống nhất quan điểm về các vấn đề lớn, thông qua và chỉ đạo Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tư pháp, Văn phòng Chính phủ và các cơ quan có liên quan hoàn thiện dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Trên cơ sở đó, Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi).

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) hiện có 7 Chương, 80 Điều. Dự án Luật được sửa đổi, bổ sung trên cơ sở kế thừa các điều khoản cơ bản của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng hiện hành; bảo đảm tính tương thích, đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành, các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên và bám sát 7 Chính sách đã được Chính phủ thông qua tại Nghị quyết số 48/NQ-CP ngày 6/5/2021.

Đảm bảo tính khả thi, tránh quy định chung

Báo cáo thẩm tra dự án, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Lê Quang Huy cho hay, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cơ bản nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã nêu trong Tờ trình của Chính phủ nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập của Luật hiện hành, đáp ứng yêu cầu bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giai đoạn mới.

Bên cạnh đó, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, cần lưu ý về sự phát triển mạnh mẽ của các phương thức kinh doanh, tiêu dùng mới; về yêu cầu bảo đảm quyền con người trong thi hành Hiến pháp năm 2013, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của các quy định pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; về sự phối hợp, phân công, phân cấp trách nhiệm quản lý, đẩy mạnh xã hội hóa trong bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; số vụ việc vi phạm quyền lợi người tiêu dùng tăng nhanh nhưng công tác giải quyết tranh chấp chưa thật sự hiệu quả.

"Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận thấy về cơ bản, hồ sơ dự án Luật đã được chuẩn bị công phu, đầy đủ, đúng trình tự, thủ tục. Tuy nhiên, thời hạn gửi hồ sơ dự án Luật chưa đáp ứng đúng theo quy định", ông Lê Quang Huy đánh giá.

Toàn cảnh phiên họp.

Theo Tờ trình của Chính phủ, nội dung của dự thảo Luật sẽ cụ thể hóa 7 nhóm chính sách chính đã được thông qua. Ông Lê Quang Huy đề nghị rà soát, bổ sung đầy đủ nội dung các chính sách này, nhất là chính sách về hoàn thiện các quy định về hàng hóa có khuyết tật và thu hồi hàng hóa có khuyết tật.

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng thấy rằng, đa số các quy định trong dự thảo Luật có tính khả thi. Tuy nhiên, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát trong quá trình xây dựng Luật, tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam để bảo đảm tính khả thi của một số quy định, tránh việc quy định chung, khó định lượng.

Nghiên cứu thu hút các nội dung cụ thể trong các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn vào dự thảo Luật; đánh giá sâu hơn tính khả thi của các quy định, đặc biệt là các quy định mới tại Điều 6, Chương III, Chương IV và Chương V của dự thảo Luật.