Vàng nguyên liệu đang khan hiếm, nhiều doanh nghiệp trong nước thiếu nguồn cung để sản xuất vàng, chế tác vàng. Đây được coi là một trong những nguyên nhân chính đẩy giá vàng tăng cao trong thời gian qua.
Trong nỗ lực tăng nguồn cùng vàng ra thị trường, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước đã tổ chức đấu thầu vàng miếng ngày 23/4 với tổng số lượng là 16.800 lượng vàng. Thế nhưng, kết quả đấu thầu cho thấy, chỉ có 2 trong số 11 đơn vị tham gia dự thấu trúng thầu, với số lượng khá "khiêm tốn" là 3.400 lượng. Như vậy, rõ ràng doanh nghiệp không mấy mặn mà nên dẫn đến tình trạng "ế" 13.400 lượng (tương đương 80%) trong phiên đấu thầu vừa qua.
Ít doanh nghiệp dám "ôm" 1.400 - 2.000 lượng vàng
Được biết, giá trúng thầu cao nhất là 81,33 triệu đồng/lượng; giá trúng thầu thấp nhất là 81,32 triệu đồng/lượng. Trong khi đó, giá tham chiếu để tính giá trị đặt cọc được ấn định là 80,7 triệu đồng/lượng, dù đã thấp hơn mức giá tham chiếu dự kiến áp dụng cho phiên đấu thầu vàng ngày 22/4 là 1,1 triệu đồng/lượng. Trước đó, giá tham chiếu để tính giá trị đặt cọc là 81,8 triệu đồng/lượng.
Theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, khối lượng đấu thầu tối thiểu một thành viên được phép đặt thầu là 14 lô, tương đương 1.400 lượng; tối đa là 20 lô, tương đương 2.000 lượng. Trên thực tế, ở thời điểm này, rất ít doanh nghiệp dám "ôm" 1.400 - 2.000 lượng vàng.
Lãnh đạo một ngân hàng thương mại cổ phần cho biết, ngân hàng từ chối tham gia phiên đấu thầu vàng miếng của Ngân hàng Nhà nước vì biên lợi nhuận rất thấp, chỉ khoảng 20.000 đồng/chỉ nên ngân hàng không muốn đầu tư vào vàng.
Mức đặt thầu tối thiểu này là quá cao so với nhu cầu thị trường hiện nay. Theo tính toán, nhu cầu tiêu thụ vàng miếng SJC bình quân của toàn thị trường khoảng 200-300 lượng/ngày. Ngày cao điểm ghi nhận mức bán ra 400 lượng - gần như cao nhất kể từ đầu năm nay.
Với sức tiêu thụ này, đặt cọc mua ngay 1.400 lượng vàng miếng thì không biết bao giờ mới bán hết. Trong khi đó, hầu hết doanh nghiệp kinh doanh vàng đều tuân thủ nguyên tắc mua bao nhiêu bán bấy nhiêu, bởi giá vàng tăng - giảm liên tục, do đó việc trữ một khối lượng vàng giá cao trong bối cảnh giá vàng thế giới biến động mạnh là rất rủi ro.
Theo đánh giá của ông Huỳnh Trung Khánh - Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam (VGTA), cố vấn Hội đồng Vàng thế giới tại Việt Nam, việc Ngân hàng Nhà nước đấu thầu vàng ở thời điểm này và lại yêu cầu số lượng mua tối thiểu là 1.400 lượng cũng khiến các đơn vị tham gia đấu giá hết sức cân nhắc.
Với giá tham chiếu 80,7 triệu/lượng để các đơn vị tham gia đấu thầu đặt cọc, với tỷ lệ đặt cọc là 10%, để đặt mua tối thiểu 1.400 lượng vàng, doanh nghiệp cần đặt cọc hơn 11 tỷ đồng và tổng số tiền phải thanh toán là 113 tỷ đồng cho một lô.
Ông Khánh cho rằng, bỏ ra số tiền lớn như vậy, nếu trúng thầu thì không biết có tiêu thụ kịp không vì sức mua của thị trường lúc này rất chậm.
Sức tiêu thụ vàng trên thị trường đang chậm dần. (Ảnh minh họa)
Đấu thầu vàng chỉ là giải pháp tình thế
Một số chuyên gia kinh tế cũng nhận định, đấu thầu vàng chỉ là giải pháp tình thế để tăng nguồn cung ra thị trường, chứ không phải là giải pháp căn cơ để giải quyết tình trạng chênh lệch giá vàng đang bất hợp lý như hiện nay.
Việc thu hẹp chênh lệch giá vàng trong nước và vàng thế giới cần biện pháp thương mại và tuân theo thông lệ quốc tế. Tức là sẽ cho phép các công ty đủ điều kiện được quyền xuất nhập khẩu vàng, dùng thuế, hải quan điện tử để quản lý.
Theo quan điểm của TS. Đinh Thế Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tin học và kinh tế ứng dụng, việc đều đặn bổ sung nguồn cung bằng cho cách cho nhập khẩu vàng sẽ giúp chênh lệch giá vàng thu hẹp.
TS. Đinh Thế Hiển lưu ý, để cấp hạn ngạch nhập khẩu vàng cho doanh nghiệp, trước hết cần phải nghiên cứu toàn diện, tính toán được nhu cầu vàng của người dân mỗi năm là bao nhiêu. Muốn như vậy, phải tính toán được giá trị gia tăng của Việt Nam mỗi năm là bao nhiêu và với giá trị gia tăng đó, bao nhiêu có thể được tích lũy ở dạng ngoại tệ hoặc vàng, từ đó có thể tính ra được số lượng vàng hợp lý nhập khẩu vào Việt Nam.
Bên cạnh việc cho nhập khẩu vàng, chuyên gia kinh tế cũng đề xuất Chính phủ cần dùng công cụ mạnh để xử lý vấn đề này là thuế. Hiện nay, hải quan điện tử đã có thể quản lý tốt nhập khẩu vàng. Với thị trường trong nước, cần áp dụng hóa đơn điện tử cho hoạt động mua bán vàng, theo đúng tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ .
Chính phủ yêu cầu phải có hóa đơn điện tử trong các giao dịch mua, bán vàng để nâng cao tính minh bạch, cải thiện hiệu quả giám sát, điều hành, bảo đảm thị trường vàng hoạt động an toàn, hiệu quả, công khai, minh bạch; xử lý thu hồi ngay giấy phép hoạt động đối với doanh nghiệp không thực hiện nghiêm quy định của pháp luật.
GS-TS. Trần Thọ Đạt, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, cho rằng cần đánh thuế hoạt động đầu tư vàng, mức thuế suất phải hợp lý để phát triển thị trường vàng, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước - doanh nghiệp - nhà đầu tư. Mọi hoạt động mua bán hàng hóa, dịch vụ đều phải có hóa đơn, chứng từ ghi nhận giao dịch.
Theo đánh giá của TS. Nguyễn Trí Hiếu - Viện trưởng Viện nghiên cứu và phát triển thị trường tài chính và bất động sản toàn cầu, "cơn sốt" vàng thời gian gần đây làm cho giá vàng có nhiều phiên thay đổi. Các nhà đầu tư cần cẩn trọng trong quyết định, không nên "để chung trứng vào một giỏ", chỉ nên đầu tư 1/3 tiền của mình vào vàng, còn lại chia nhỏ vào các kênh đầu tư khác để tránh thua lỗ.
TS. Hiếu cho rằng, việc NHNN đấu thầu vàng sẽ phần nào giúp hạ nhiệt cơn sốt vàng và giảm giá vàng. Nhưng NHNN phải dự phòng một lượng vàng rất lớn để tung vào thị trường thì mới có thể ổn định cung cầu trên thị trường vàng. Ngoài ra, cần tu sửa Nghị định 24 và cần thành lập một sàn vàng quốc gia.