Mùa hè năm 2020, tờ Financial Times (FT) đã có bài viết về việc chính phủ Nhật Bản dự định sáp nhập Honda với Nissan, thế nhưng nhiều chuyên gia cho rằng điều này là khó khăn khi 2 đối thủ này từng cạnh tranh trong nhiều năm.
Tuy nhiên chỉ 4 năm sau, hãng xe lớn thứ 2 và thứ 3 Nhật Bản đã buộc phải ngồi lại với nhau trước sự bành trướng từ dòng lũ xe điện Trung Quốc giá rẻ, công nghệ cao và thiết kế đẹp mắt.
Mặc dù loại trừ khả năng sáp nhập hoàn toàn nhưng FT đánh giá đây là lần hợp tác chặt chẽ nhất giữa 2 đối thủ sống còn từng cạnh tranh gay gắt ở Nhật Bản để chiếm ngôi vị số 2 sau Toyota.
Tuyệt vọng
Ngay từ những ngày đầu thành lập, hai hãng Honda và Nissan đã đi theo những con đường phát triển rất khác nhau.
Nissan được thành lập vào năm 1934 bởi Yoshisuke Aikawa, một nhà sáng lập ít tên tuổi đã biến công ty thành một tập đoàn lớn trước Thế chiến II thông qua hàng loạt thương vụ sáp nhập và niêm yết cổ phiếu lần đầu ra công chúng.
Trái lại Soichiro Honda, nhà sáng lập Honda vào năm 1948 thì lại ưa thích phát triển ô tô một mình, căm ghét những liên minh hay liên doanh, coi việc thu mua sáp nhập (M&A) những doanh nghiệp khác chỉ khiến hoạt động sản xuất chậm lại.
Cho đến ngày nay, văn hóa M&A của Nissan để bành trướng đế chế vẫn còn, trong khi Honda thì vẫn trung thành với triết lý của nhà sáng lập là dồn lực phát triển ô tô thay vì nhăm nhe xâm chiếm các doanh nghiệp khác.
Tuy vậy bất kể là đường đi M&A của Nissan hay tập trung làm ô tô của Honda thì đều phải "tuyệt vọng" (Desperation), dù mức độ có khác nhau, trước sức mạnh xe điện giá rẻ Trung Quốc.
Theo FT, cả hai hãng xe lớn thứ 2 và 3 Nhật Bản này đều gặp khó khi mở rộng thị phần và giữ được sự cạnh tranh tại Trung Quốc những năm gần đây. Sau khi bị chậm chân trong mảng xe điện, cả Nissan và Honda đều biết rằng họ không đủ nguồn lực, quy mô để có thể duy trì sự cạnh tranh và vị thế của mình trên toàn cầu trước sự bành trướng từ Trung Quốc.
Với Nissan, tập đoàn này đã phải từ bỏ đối tác liên minh với Renault của Pháp sau 25 năm vì họ đều hiểu rằng chuyện hợp tác sẽ chẳng giúp 2 bên đủ sức tồn tại trước cơn bão xe điện và những quy định mới khắt khe hơn về khí thải.
Giám đốc điều hành Nissan, ông Makoto Uchida thậm chí đã thẳng thắn nói về nhu cầu tìm kiếm đối tác mới trên truyền thông, dù hãng vẫn khẳng định liên minh cùng Renault và Mitsubishi Motors sẽ không hoàn toàn bị hủy bỏ.
Trong khi đó, Honda nhận ra rằng chiến lược đi một mình của mình trước đây không còn khả thi nữa khi phải đối đầu với Trung Quốc nên đã bất ngờ hợp tác với Sony vào năm 2022 để sản xuất xe điện. Hãng cũng liên minh với GM trong lĩnh vực ô tô chạy bằng ắc quy cùng công nghệ tự lái.
Tuy nhiên liên minh này đã phải hủy bỏ kế hoạch phát triển xe điện giá rẻ vào năm 2023 vì không thể đạt mức chi phí hiệu quả bằng thương hiệu Trung Quốc.
Hai CEO của Nissan và Honda trong lễ công bố chiến lược hợp tác
Sự thất bại trong liên minh với GM được đánh giá là một đòn giáng mạnh vào CEO Toshihiro Mibe của Honda, người đã từng hùng hồn tuyên bố thay thế dần xe xăng bằng ô tô điện vào năm 2040 khi mới lên nhậm chức vào 3 năm trước.
Hiện tại, Honda vẫn là hãng ô tô triển khai xe điện chậm nhất Nhật Bản, nếu không muốn nói là trên thế giới.
Bất ngờ và bất lực
Câu chuyện Nissan cạnh tranh với Honda để giành ngôi vị á quân tại Nhật Bản sau Toyota không còn gì mới lạ. Mối "thâm thù" giữa 2 doanh nghiệp này bắt đầu từ thời các nhà sáng lập khi có sự trái chiều về triết lý kinh doanh.
Tuy nhiên mọi thứ đã thay đổi hoàn toàn khi cả 2 ông lớn đều bất ngờ trước sự trỗi dậy quá nhanh của xe điện Trung Quốc.
Dù mỗi hãng bán khoảng 4 triệu chiếc ô tô trên toàn cầu mỗi năm nhưng cả Nissan và Honda đều ngạc nhiên trước sự vươn lên của các tập đoàn xe điện nội địa Trung Quốc. Ban đầu phía Nhật Bản chỉ cho rằng đây là bong bóng nhờ sự hỗ trợ của chính phủ và tiền từ ngân sách, nhưng khi ngay cả Elon Musk và Tesla cũng phải dè chừng thì Honda và Nissan mới nhận ra họ đã quá trễ.
Sau khi Châu Âu và Mỹ đặt tiêu chuẩn mới về khí thải, những cái tên như BYD bất ngờ trỗi dậy ngang ngửa với Tesla, chưa kể các ông lớn trong chuỗi cung ứng như CATL đều đến từ Trung Quốc.
Dòng lũ xe điện giá rẻ Trung Quốc đang đe dọa nhiều ông lớn
Đến tận đây, Honda và Nissan mới nhận ra họ không chỉ thua tại thị trường Trung Quốc mà còn chậm chân quá nhiều trong xu thế xe điện mới trên toàn cầu.
Những nỗ lực trong tuyệt vọng khi hợp tác với các liên minh để phát triển xe điện cho đến nay đều chưa thành công và nếu dòng lũ sản phẩm giá rẻ, công nghệ cao, thiết kế đẹp mắt từ Trung Quốc xâm chiếm các thị trường Đông Nam Á, Châu Âu hay Mỹ như đã làm tại Trung Quốc thì Honda và Nissan không có gì để chống lại.
"Chúng tôi cần phải tăng tốc hơn nữa. Tôi không biết liệu nửa năm hay 1 năm sau thì ngành này sẽ xảy ra điều gì", CEO Uchida của Nissan nói khi cho biết họ cần hợp tác với đối thủ truyền kiếp Honda để có được quy mô và hiệu suất giảm chi phí cần có nhằm cạnh tranh được với các hãng xe điện Trung Quốc.
Tờ FT cho hay Nissan và Honda đã bắt đầu đàm phán từ tháng 1/2024 trong các lĩnh vực hợp tác như phần mềm, các bộ phận cốt lõi của xe điện hay trí thông minh nhân tạo (AI) và lái xe tự động. Tuy nhiên cho đến nay vẫn chỉ có một bản ghi nhớ không ràng buộc được ký kết và cả hai CEO đều bày tỏ sự thận trọng trọng về việc liên minh sẽ mở rộng đến mức nào.
Vào cuối buổi họp báo chung tháng 3/2024, cả 2 CEO là Uchida và Mide đều từ chối yêu cầu bắt tay của các nhiếp ảnh gia. Theo đánh giá của nhiều nhà phân tích, điều này phản ánh khoảng cách giữa 2 tập đoàn vẫn còn rất lớn khi mối thâm thù hàng thập niên khó lòng dỡ bỏ ngay được, qua đó tạo thêm thách thức cho một cuộc hợp tác thành công trước đối thủ Trung Quốc.
*Nguồn: FT