Từ khi Luật Cư trú 2020 có hiệu lực thi hành vào ngày 1-7-2021, Bộ Công an không cấp mới, cấp lại sổ hộ khẩu (SHK), sổ tạm trú (STT). Khi công dân làm các thủ tục đăng ký cư trú dẫn đến thay đổi thông tin trong SHK, STT, cơ quan công an thu hồi các sổ này; đồng thời thực hiện điều chỉnh, cập nhật thông tin trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (CSDLQGVDC).
Quản lý theo mã số định danh
Bộ Công an khẳng định không có chủ trương thu hồi SHK, STT, ngoại trừ các trường hợp người dân đến cơ quan công an thay đổi, bổ sung thông tin trên các sổ này. Khi thu hồi, công an sẽ cấp giấy xác nhận có giá trị tương đương với SHK để tạo thuận lợi cho việc giao dịch của người dân.
Theo Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (C06, Bộ Công an), SHK, STT vẫn có giá trị đến hết năm 2022. Sau khi Luật Cư trú 2020 có hiệu lực, C06 đã có văn bản đề nghị các bộ, ngành, địa phương về việc triển khai thực hiện quy định của luật này để thống nhất, đồng bộ để giảm phiền hà cho công dân. Mặt khác, ngành công an thực hiện việc quản lý hộ khẩu từ hình thức giấy sang điện tử, dựa trên CSDLQGVDC. Mỗi công dân có một số định danh cá nhân và mỗi hộ gia đình có một mã số SHK. Khi SHK giấy không còn giá trị sử dụng, các hộ gia đình sẽ sử dụng SHK điện tử với mã số của mình. (Công dân có BHXH - BHYT có thể truy cập trang web của BHXH Việt Nam để tra cứu mã số SHK của mình).
Người dân làm căn cước công dân gắn chip ở quận Bình Tân, TP HCM .Ảnh: Ý LINH
Tuy nhiên, cần xác định việc bỏ SHK giấy không phải là bỏ hệ thống quản lý hộ khẩu mà chuyển mô hình quản lý từ thủ công sang điện tử. Việc sử dụng hệ thống quản lý hộ khẩu điện tử chỉ thật sự có hiệu quả, tiện ích cho tất cả nếu như các cơ quan chức năng có thể liên thông và truy xuất CSDLQGVDC. Bộ Công an khẳng định không có chủ trương thu hồi SHK, STT, mà chỉ thực hiện thu khi người dân đến cơ quan công an thay đổi, bổ sung thông tin. Vì vậy, các cơ quan có liên quan cần rà soát các quy định pháp lý có liên quan tới SHK để chỉnh sửa phù hợp.
Giải thích rõ hơn về nội dung trên, đại diện C06 cho biết những thông tin có trong SHK, STT giấy đều được cập nhật trong CSDLQGVDC. Do đó, cơ quan công an chỉ điều chỉnh thông tin trong hệ thống này. Khi đã thực hiện điều chỉnh trong CSDLQGVDC, thông tin trong SHK giấy không còn chính xác. Vì vậy, cuốn sổ này không còn giá trị khi thông tin của hộ dân này đã được thay đổi trong hệ thống dữ liệu dân cư. Những thông tin trong SHK cũ mà người dân dùng để đi giao dịch sẽ sai lệch với dữ liệu trên hệ thống CSDLQGVDC. Vì vậy, cơ quan công an phải thu lại. Đối với những hộ không thực hiện thay đổi, bổ sung thông tin liên quan đến SHK, STT, cơ quan công an không thu lại.
Các phương thức thay thế sổ hộ khẩu
Trước lo lắng về việc khi SHK bị thu hồi, nhiều người dân sẽ gặp khó khi đi giao dịch thủ tục hành chính, Bộ Công an cho hay căn cước công dân (CCCD) gắn chip, thông báo số định danh cá nhân và giấy xác nhận thông tin về cư trú là các loại giấy tờ bảo đảm tính pháp lý chứng minh thông tin về cư trú của công dân thay thế SHK.
Bộ Công an đã chỉ đạo công an các địa phương khẩn trương cấp thông báo số định danh cá nhân, CCCD gắn chip kết hợp cấp định danh điện tử cho 100% người dân toàn quốc. Nếu công dân chưa được điều chỉnh thông tin trên CSDLQGVDC, thông tin chưa chính xác hay người dân dùng CMND 9 số, chưa có mã định danh cá nhân, cần nhanh chóng cập nhật để tạo thuận lợi cho việc thực hiện các thủ tục hành chính sau ngày 31-12.
Cũng theo C06, đơn vị đã có văn bản, đề nghị các cơ quan, đơn vị, tổ chức, sở, ban, ngành có liên quan sử dụng các phương thức ứng dụng dữ liệu dân cư và CCCD gắn chip để xác định nơi cư trú của công dân trong giải quyết các thủ tục hành chính, giao dịch dân sự; không yêu cầu công dân xuất trình SHK, STT hay các giấy tờ khác. Công dân, cơ quan, tổ chức sử dụng thiết bị đọc QR Code (theo tiêu chuẩn do Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành) tích hợp với máy tính hoặc thiết bị di động để đọc thông tin công dân từ QR Code trên thẻ CCCD gắn chip. Ngoài ra, người dân tra cứu, khai thác thông tin cá nhân trực tuyến trong CSDLQGVDC hoặc sử dụng ứng dụng VNeID hiển thị các thông tin trên các thiết bị điện tử để sử dụng khi thực hiện thủ tục hành chính, giao dịch dân sự.
Người dân có thể sử dụng giấy xác nhận thông tin về cư trú để thay cho SHK. Người dân có thể trực tiếp đến cơ quan đăng ký cư trú trong cả nước không phụ thuộc vào nơi cư trú của công dân để đề nghị cấp giấy xác nhận thông tin về cư trú hoặc gửi yêu cầu xác nhận thông tin về cư trú qua dịch vụ công trực tuyến khi cần (Cổng dịch vụ công quốc gia, Cổng dịch vụ công Bộ Công an, Cổng dịch vụ công quản lý cư trú). Cơ quan đăng ký cư trú sẽ cấp giấy xác nhận thông tin về cư trú cho công dân dưới hình thức văn bản hoặc văn bản điện tử theo yêu cầu của công dân.
Cần văn bản hủy yêu cầu về sổ hộ khẩu, sổ tạm trú
Trong chính quyền số, các yêu cầu xác định nhân thân của công dân phải là công việc nội bộ của các cơ quan chức năng dựa trên các cơ sở dữ liệu quốc gia. Có nhiều ý kiến cho rằng cần có văn bản pháp quy công bố hủy bỏ các yêu cầu về SHK, STT giấy trong tất cả thủ tục hành chính.